ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Η εφημερίδα του Ηρακλείου «Ανόρθωσις» (16 Μαΐου 1941) λίγο πριν τη γερμανική επίθεση:
«ΑΣ ΑΠΟΔΕΙΞΟΜΕΝ ΔΙΑ ΜΙΑΝ ΑΚΟΜΗ
ΦΟΡΑΝ ΟΤΙ
ΕΜΠΝΕΥΣΜΕΝΟΝ ΔΙΑΓΓΕΛΜΑ ΤΟΥ
ΥΠΟΥΡΓΟΥ
ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ κ. ΕΜΜΑΝ.
ΤΖΑΝΑΚΑΚΗ
ΧΑΝΙΑ 17 Μαΐου (τηλεγραφικώς). – Ο υπουργός των Στρατιωτικών κ. Εμ. Τζανακάκης, υποστράτηγος, απηύθυνε χθες προς Κρητικόν Λαόν το κάτωθι διάγγελμα:
«Συμπολίται,
Ο πρόεδρος της Κυβερνήσεως κ. Εμμ. Τσουδερός μοι ανέθεσεν
εγκρίσει της Α.Μ. του Βασιλέως μας τα καθήκοντα του υπουργού των Στρατιωτικών.
Παρά το επισφαλές της υγείας μου επείσθην να αναλάβω τα καθήκοντα αυτά εν τη
βαθυτάτη εκτιμήσει των κρισίμων στιγμών ας διέρχεται η λατρευτή μας Πατρίς και
του καθήκοντος όπως ευρίσκομαι παρά το πλευρόν της Κυβερνήσεων και της Α.Μ. του
Βασιλέως μας διά την συνέχισιν του μεγάλου έργου της Εθνικής μας
ανασυγκροτήσεως.
Γνωρίζομεν όλοι ότι μόνον η Κρήτη μας απομένει ελεύθερον
έδαφος της αγαπητής μας Πατρίδος επί του οποίου δεν επάτησαν ακόμη οι βέβηλοι
πόδες των βαρβάρων επιδρομέων, αποτελούσα ήδη τον στίβον του εθνικού αγώνος. Η
ιστορία μας διδάσκει ότι οι Κρήτες γνωρίζουσι να υπερασπίζωνται την ελευθερίαν
των και δεν διστάζουσι να αποθνήσκωσι υπέρ αυτής όπου ταχθώσιν, πιστοί εις τα
κελεύσματα της Πατρίδος.
Η πεποίθησίς μου αυτή μου δίνει το δικαίωμα να πιστεύω ότι
τόσον υμείς οι συμπολίται μου όσον και οι αξιωματικοί και στρατιώται Κρήτες και
εκ της άλλης Ελλάδος, ήτις αυτήν την στιγμήν στενάζει υπό το πέλμα του
κατακτητού, θα με επικουρήσετε εις το έργον μου ως συνεργάτου της Εθνικής
Κυβερνήσεως και ιδιαιτέρως ως Υπουργού των Στρατιωτικών. Προς τον στρατόν όστις
τώρα οργανούται επί του Κρητικού εδάφους τη συνδρομή όλων ημών και ιδιαιτέρως
της μεγάλης μας συμμάχου Αγγλίας στρέφονται δακρύβρεκτα τα όμματα των υποδούλων
αδελφών μας με πίστιν και από τον στρατόν αυτόν περιμένουν να αναστήση την
ελευθερίαν των επί του πατρίου εδάφους, διότι βεβαίως επ’ αυτού και μόνου θα
περιορισθή ο αγών της εθνικής μας αναγεννήσεως.
Πειθαρχούντες λοιπόν εις τα κελεύσματα της Πατρίδος, του
Βασιλέως και της Κυβερνήσεως ας φανώμεν άξιοι της κληρονομίας των πατέρων μας
και ας αποδείξωμεν διά μίαν ακόμη φοράν εις ολόκληρον τον κόσμον ότι δικαίως η
Κρήτη θαυμάζεται διότι δεν εγέννησε μόνον Θεούς αλλά και ήρωας. Το έμβλημά μας
ας είναι: Τιμή και Πατρίς.
Το ιδιαίτερον γνώρισμα των σχέσεων των Κρητών και των άλλων
ελευθέρων αδελφών μας ας είναι η αγάπη και αλληλεγγύη και μοναδικός μας σκοπός
η νίκη της αγαπητής μας Πατρίδος και των συμμάχων μας Άγγλων οι οποίοι πολεμούν
παρά το πλευρόν μας. Ας αφήσωμεν το παρελθόν εις την ιστορίαν.
Εις ημάς ανήκει το παρόν και εις αυτό θα στηρίξωμεν
εργαζόμενοι από κοινού την εξασφάλισιν του μέλλοντος. Είνε βέβαιον ότι η
προσπάθειά μας θα είνε κινδυνώδης και αδήλου διαρκείας. Διά τούτο ακριβώς αι
περιστάσεις ας διερχόμεθα είναι αι κρισιμώτεραι των όσων εγνώρισε ποτέ η πατρίς
μας και διά τούτο ακριβώς επιβάλλεται υπέρ ποτε ή άλλοτε η αδελφική σύμπνοια
και στενή συνεργασία όλων ημών ώστε να μη εύρη χώρον ουδεμία διαίρεσις ή
διένεξις μεταξύ μας αίτινες θα εδυσχέραινον το καθ’ όλου έργον της εθνικής
ανασυγκροτήσεως.
Μόνον τοιουτοτρόπως συντρέχοντες αλλήλους θα φθάσωμεν το
ταχύτερον εις την μεγάλην ημέραν της Αγγλικής νίκης ήτις θα σημάνη την
αποκατάστασιν της ελευθερίας και ανεξαρτησίας των στεναζόντων αδελφών μας υπό τον
απεχθή και ανυπόφορον ζυγόν του απαισίου άξονος.
Χανιά, τη 14ην Μαΐου
1941,
Ο Υπουργός των Στρατιωτικών
Εμμ. Τζανακάκης
Υποστράτηγος
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Διάγγελμα του βασιλιά Γεωργίου Β΄ και του πρωθυπουργού Εμμανουήλ Ι. Τσουδερού προς το έθνος (26-5-1941)
Καθ' ον χόνον είμεθα ακόμη απασχολημένοι εν Κρήτη με την
αναδιοργάνωσιν όλων των επί του ελευθέρου Ελληνικού εδάφους διαθεσίμων εθνικών
δυνάμεων, προς τον σκοπόν να καταστήσωμεν αυτάς ικανάς να αγωνισθώσι παρά το
πλευρόν των γενναίων Βρεττανών συμμάχων μας, ο εχθρός ήρχισεν επιχειρήσεις εις
ευρείαν κλίμακα κατά της Νήσου.
Μετά έντονον εξ αέρος δράσιν διαρκέσασαν πολλάς ημέρας, η
μάχη διά την Κρήτην εισήλθε εις κρίσιμον φάσιν, όταν την πρωΐαν της Τρίτης 20ής
Μαΐου ο εχθρός εξαπέλυσεν απόβασιν εξ αέρος.
Ένας εκ των κυρίων αντικειμενικών σκοπών των γερμανικών
δυνάμεων των αλεξιπτωτιστών, υπήρξεν η περιοχή, εις την οποίαν ευρίσκετο η
κατοικία Μου και η κατοικία του Προέδρου της Κυβερνήσεως. Πράγματι δε, η πρώτη
ομάς των αλεξιπτωτιστών προσεγειώθη εις απόστασιν ολίγων μέτρων από της οικίας
Μου, αμέσως δε ήρχισε μάχη μεταξύ των αλεξιπτωτιστών και των συμμαχικών
δυνάμεων της περιοχής ταύτης. Επειδή η κυρία δύναμις του εχθρού Μας εχώριζε από
των στρατευμάτων Μας, ήτο επιτακτική ανάγκη να αποχωρήσωμεν , διά να
ματαιώσωμεν τα εναντίον Ημών εχθρικά σχέδια.
Από την Παναγιά, και βραδύτερον από το Θέρισσον, όπου
εσταθμεύσαμεν, διά να παρακολουθήσωμεν την πορείαν της μάχης απεδείχθη, ότι ήτο
αδύνατον να επικοινωνήσωμεν ούτε με τα υπόλοιπα μέλη της Κυβερνήσεως, ούτε με
το συμμαχικόν Στρατηγείον. Μεταγενεστέρως εξακριβώσαμεν ότι αι στρατιωτικαί και
πολιτικαί αρχαί επεχείρησαν να επικοινωνήσουν με Ημάς άνευ επιτυχίας. Κατά συνέπειαν
συνεχίσαμεν την πορείαν Μας προς ορεινότερα διαμερίσματα.
Κατόπιν προσεκτικής ερεύνης μετά των υπευθύνων Ημών
συμβούλων, της δημιουργηθείσης καταστάσεως, επείσθημεν ότι η εξακολούθησις της
παραμονής Μας εν Κρήτη καθίστατο εμπόδιον εις την διεύθυνσιν των στρατιωτικών
επιχειρήσεων. Διά τούτο απεφασίσαμεν μετά βαθυτάτης λύπης, να απομακρυνθώμεν
από την ηρωϊκήν νήσον, όπου τα συμμαχικά στρατεύματα μαζί με όλους τους Κρήτας,
αδιακρίτως φύλου και ηλικίας, εξηκολούθουν να αξωνίζονται με αξιοθαύμαστον θάρρος,
προς υπεράσπισιν της τιμής και της ελευθερίας των κατά των ανεπιτυχών προσβολών
του εχθρού, ο οποίος χρησιμοποιεί, με την γνωστήν του αγριότητα, παν μηχανικόν
μέσον που έχει εις την διάθεσίν του.
Απομακρυνόμεθα προσωρινώς της νήσου, διά να μεταβώμεν επί
Βρεττανικού εδάφους, όπου έχομεν προσκληθή. Αυτή είναι η μόνη οδός, η οποία θα
καταστήση εις Ημάς δυνατόν να εκπληρώσωμεν τα καθήκοντα, τα οποία Μας επιβάλουν
τα εθνικά συμφέροντα. Η πρόθεσις Ημών είναι να αφιερώσωμεν και εκεί ολόκληρον
την δραστηριότητά Μας εις την υπηρεσίαν της αγαπητής Μας Πατρίδος, την οποίαν
υπερήσπισαν τα τέκνα αυτή από των αλβανικών και βουλγαρικών συνόρων μέχρι της
Κρήτης, μετά παραδειγματικής ανδρείας κατά της απειλής της υποδουλώσεως. Είμεθα
πεπεισμένοι ότι τα συμφέροντα ολοκλήρου του Ελληνικού Έθνους επιβάλλουν, όπως η
νόμιμος Ημών Κυβέρνησις εξακολουθήση λειτουργούσα εν στενοτάτη συνεργασία μετά
της Κυβερνήσεως της Α. Βρεττανικής Μεγαλειότητος, και να συμμερισθή μετά του
γενναίου Βρεττανικού λαού και τους κινδύνους τους οποίους υφίσταται μετά τόσης
ευψυχίας και τας προσπαθείας τας οποίας καταβάλλει, με την βοήθειαν του μεγάλου
Αμερικανικού λαού, προς θρίαμβον της ιδέας της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας.
Είμαι υπερήφανος διά τον Ελληνικόν Λαόν και ιδιαιτέρως της
Μεγαλονήσου του οποίου αι πατροπαράδοτοι αρεταί του πατριωτισμού, της
γενναιότητος και της εθνικής αξιοπρεπείας, ευρήκαν και πάλιν την δύσκολον
ευκαιρίαν να εκδηλωθούν με τόσην αποφασιστικότητα και αυτοθυσίαν, η οποία
επισύρει τον γενικόν θαυμασμόν.
Είμαι ευγνώμων προς πάντας τους εις την ελευθέραν Ελλάδα
συγκεντρωθέντας αξιωματικούς και στρατιώτας όλων των εις την διάθεσίν Μου
εθνικών δυνάμεων, διότι κατά την κρίσιμον αυτήν στιγμήν, μαζί με τους
θρυλλικούς κατοίκους της νήσου, συνησπίσθησαν πέριξ της Εθνικής Σημαίας, διά να
Με συντρέξουν ομοφώνως εις την οργάνωσιν των μέσων του υπερτάτου αγώνος, διά
την υπεράσπισιν της Πατρίδος, και διά την τελικήν Νίκην. Η Κρήτη κατέστη εκ
νέου το σύμβολον της ψυχής και ηθικής ενότητος ολόκληρου του Ελληνισμού, διά
την απελευθέρωσιν των αδελφών μας και διά την διατήρησιν της Εθνικής τιμής.
Απευθυνόμενος προς πάντας τους ακραίους τούτους υπερασπιστάς
της Πατρίδος, συνιστώ αγάπην και αλληλεγγύην, η οποία θα συντελέση εις την
διατήρησιν της Εθνικής ενότητος, η οποία μαζί με την αυτοθυσίαν και την
ανδρείαν είναι απαραίτητος διά την επιτυχίαν του μεγάλου αυτού αγώνος.
Έχετε πίστιν εις την τελικήν Νίκην, η οποία είναι ιδική μας.
Η τιμή, η οποία σας περιμένει είναι μεγάλη, διότι σεις είσθε η τελευταία αλλά
ένδοξος, και με την βοήθειαν του Θεού, ανίκητος έπαλξις του Ελληνισμού. Το
Έθνος έχει προς σας εστραμμένα τα βλέμματα με εμπιστοσύνην και θαυμασμόν.
Λευκά Όρη Κρήτης, 23 Μαΐου 1941
Ε.Ι. Τσουδερός Γεώργιος