ΚΕΙΜΕΝΟ 1

 

Ο Σ. Σωτηρόπουλος που αντικατέστησε τον Χ. Τρικούπη στην πρωθυπουργία από το Μάιο ως τον Οκτώβριο του 1893 επισημαίνει (Πηγή: Εφημερίδα Ακρόπολις, 7 Σεπτεμβρίου 1893):

 

Η κρίσις, βλέπετε, είναι καθαρώς σταφιδική … Διά τας ανάγκας του εμπορίου έχομεν ανάγκην συναλλάγματος, το οποίον δεν εισάγεται λόγω αζητησίας της σταφίδος … Αν λοιπόν εξακολουθήση η κρίσις της σταφίδος, πολύ φυσικά θα ακολουθήση και η κρίσις του νομίσματος.

 

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

 

Μία σύγχρονη ιστορικός αναλύει πώς αξιοποιήθηκαν τα δάνεια από τις κυβερνήσεις μετά το 1887 (Πηγή: Χριστινα Αγριαντωνη "Η ελληνική οικονομία - Η πτώχευση του 1893, Περιοδικό Ιστορικά της εφημερίδας Ελευθεροτυπια, 9/12/1999, σ. 32-34):

 

… Το πραγματικό τελικό κόστος του δανεισμού ήταν δυσανάλογα υψηλό. Από το 1887 κι έπειτα το μεγαλύτερο τμήμα των νέων δανείων (70%) αφιερωνόταν στην εξόφληση των προηγουμένων. Αρκετά από τα παλαιότερα αυτά δάνεια (χρεολυτικά και προσωρινά) μετατράπηκαν σε πάγια με ευνοϊκότερους όρους, διατηρώντας έτσι το ύψος της υπηρεσίας του χρέους στα ίδια επίπεδα μεταξύ 1886 και 1890 (γύρω στα 35 εκατομμύρια ετησίως), παρά τη σύναψη νέων δανείων, και η τακτική αυτή οπωσδήποτε έδωσε μια ανάσα στον Τρικούπη, κατά την πιο μακρόχρονη πρωθυπουργία του (1886-1890), χωρίς να αποφευχθεί όμως, τελικά, η πτώχευση.

Πώς αξιοποιήθηκαν τα δάνεια αυτά, που κόστισαν τόσο ακριβά στο ελληνικό Δημόσιο; Από το καθαρό προϊόν των 460 εκατομμυρίων περίπου, έχει υπολογιστεί ότι 100 εκατομμύρια διατέθηκαν σε στρατιωτικές δαπάνες (από αυτές, 26 εκατομ. Αντιπροσωπεύουν την αγορά των τριών θωρηκτών Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά το 1887) και 120 εκατομμύρια περίπου στην κατασκευή του συγκοινωνιακού δικτύου (οδών και σιδηροδρόμων). Το υπόλοιπο ποσόν, δηλαδή περίπου το μισό του συνόλου, απορροφήθηκε για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους, για την αντιμετώπιση διαφόρων έκτακτων δαπανών και για την κάλυψη των ελλειμμάτων του προϋπολογισμού.

Ένας αδυσώπητος συνδυασμός κακών οικονομικών συγκυριών, πολιτικών ανωμαλιών κι έκτακτων αναγκών προκαλούσε αλλεπάλληλες εκτροπές των δανείων από τους σκοπούς τους. Η πρακτική αυτή εγκαινιάστηκε με το πρώτο κιόλας δάνειο του 1879, που είχε αρχικό σκοπό την άρση της αναγκαστικής κυκλοφορίας την 1η Ιανουαρίου 1881. Αλλά η τροπή των πραγμάτων στην υπόθεση της εφαρμογής της Συνθήκης του Βερολίνου υποχρέωσε την Ελλάδα σε κινητοποιήσεις, η άρση εγκαταλείφθηκε και η κυβέρνηση σύναπτε δεύτερο εξωτερικό δάνειο το Δεκέμβριο του 1880. Και τα δύο πρώτα δάνεια ουσιαστικά απορροφήθηκαν από τα έκτακτα έξοδα των επιστρατεύσεων και της κατάληψης της Θεσσαλίας. Το τρίτο δάνειο του 1884 και πάλι συνάφθηκε για την άρση της αναγκαστικής κυκλοφορίας, που πραγματοποιήθηκε με καταστροφικά αποτελέσματα για να επανέλθει οριστικά ύστερα από οκτώ μήνες. Τέλος, από τα 60 εκατομ. του δανείου που συνάφθηκε το 1889 για τη γραμμή Πειραιώς - συνόρων, μόνο τα 22 καταβλήθηκαν για το έργο, ενώ με τα υπόλοιπα ο Τρικούπης, αλλά στη συνέχεια και ο Δηλιγιάννης αναγκάστηκαν να πληρώσουν τοκομερίδια.