ΔΙΩΓΜΟΙ ΑΡΜΕΝΙΩΝ

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

 

Απόσπασμα από το βιβλίο του Μελβάν Ζαντέ Ριφάτ, μέλους της Κεντρικής Επιτροπής του τουρκικού κόμματος "Ιτιχάντ βε Τερακί", Οι σκοτεινές πλευρές της Τούρκικης Επανάστασης, Χαλέπι 1929, σ. 159-160:

 

Στις αρχές του 1915, σε μυστική σύσκεψη υπό την προεδρία του Ταλαάτ στην οποία περευρισκόταν ο Εμβέρ (…), ο κύριος εισηγητής, υπεύθυνος γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος των Νεοτούρκων, έλεγε: "Πρέπει το αρμενικό έθνος να ξεριζωθεί και να μη μείνει ούτε ένας Αρμένιος στην επιφάνεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας".

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

 

Αποσπάσματα από αφηγήσεις για τη γενοκτονία των Αρμενίων:

 

Α. (Τζέιμ Μπράις, στην κυανή βίβλο που εξέδωσε η βρετανική κυβέρνηση με τον τίτλο "Η μεταχείριση των Αρμενίων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1915-1916):

Ψάχνοντας όλα τα σπίτια, το 'να μετά τ' άλλο, κάθε πόλης ή χωριού, συγκέντρωναν τον αρμενικό πληθυσμό. Μερικοί άνδρες ρίχνονταν στις φυλακές, όπου, αφού τους βασάνιζαν τους σκότωναν. Όσο για τους υπόλοιπους, τους παίρνανε και τους οδηγούσαν στα βουνά. Εκεί τους ξέκαναν οι στρατιώτες, είτε με τουφεκισμό είτε με ξιφολόγχες.

 

Β. (Άρνολντ Τόινμπι, "Οι αρμενικές σφαγές", Παρίσι, 1916):

Ο διοικητής διέταζε να παρουσιαστούν μπροστά του επί ποινή θανάτου, όλοι οι Αρμένιο "που μπορούσαν να φέρουν όπλα", όλοι όσοι είχαν ηλικία από δεκαπέντε μέχρι εβδομήντα χρόνων. Τους σέρνανε αμέσως έξω από την πόλη και, λίγο πιο πέρα, στην πρώτη απομονωμένη έρημο, οι χωροφύλακες επιδίδονταν στην πιο άγρια σφαγή των δύστυχων αυτών. Έτσι τελείωνε η πρώτη πράξη. Αφαιρούσε από τους Αρμένιους τη δυνατότητα να προβάλουν οποιαδήποτε αντίσταση κατά τη δεύτερη πράξη, που οι συνέπειές της ήταν ακόμη πιο τραγικές. Οι γέροι και τα γυναικόπαιδα στέλνονταν στην εξορία, για να βρουν εκεί έναν απερίγραπτης φρίκης, αργό μα βέβαιο θάνατο.

 

Γ. (Χένρι Μοργκεντάου, πρέσβης των ΗΠΑ στην Κωνσταντινούπολη την εποχή εκείνη, "Η τραγωδία της Αρμενίας" Παρίσι, 1918):

Το τελευταίο και το πιο σκληρό μέτρο εναντίον των Αρμενίων υπήρξε η ομαδική εκτόπιση όλου του πληθυσμού, που ξεριζώθηκε από τα χώματά του για να σταλεί εξορία στις ερήμους και να υποστεί όλων των ειδών τις φρικαλεότητες. Καμιά πρόνοια δεν είχε παρθεί για τη μεταφορά των εκτοπιζόμενων ούτε για τη διατροφή τους. Οι δύστυχοι αναγκάσθηκαν να περπατούν συνέχεια, εκτεθειμένοι στις επιθέσεις ειδικά οργανωμένων γι' αυτό συμμοριών.

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

 

Εκτιμήσεις και περιγραφές των ελληνικών πρεσβευτικών και προξενικών αρχών για τις διώξεις των Αρμενίων:

 

Α. Τηλεγραφική έκθεση της ελληνικής πρεσβείας στην Κωνσταντινούπολη της 29ης Ιουλίου 1915:

Η καταδίωξις του χριστιανικού στοιχείου, οσημέραι επεκτείνεται. Ήρχισαν αι βίαιαι περιτομαί των χριστιανών, ιδίως των Αρμενίων … Αι κατά πόλεις και χωρία βίαιαι εξώσεις των Ελληνοθωμανών εξακολουθούν μετά μεγάλων εντάσεων …

Εννοείται ότι ουδέν εις τους δυστυχείς τούτους επιτρέπεται όπως μετ' αυτών παραλάβωσιν εκτός των μερικών ενδυμάτων και ολίγου άρτου. … Η Κυβέρνησις θέλει να τους εγκαταστήσει εις τα ελώδη μέρη … ένθα υπάρχουν φοβεροί πυρετοί - ευνόητος ο σκοπός των …

 

Β. Έκθεση του Έλληνα προξένου στη Μερσίνα, Π. Αδαμίδη στις 6 Ιουλίου 1915:

Οι Έλληνες έχουσι και ούτοι καταληφθεί υπό απεριγράπτου δέους, φοβούμενοι μήπως, εν περιπτώσει πολέμου μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, υποστώσι τα αυτά και χείρονα, πολλοί δε τούτων είχον ετοιμασθή να αναχωρήσωσιν … Εν περιπτώσει διακοπής σχέσεων και ο κατά των ημετέρων διωγμός προμηνύεται άγριος και αδυσώπητος.

 

Γ. Έκθεση του Έλληνα υποπροξένου στο Ικόνιο της 6ης Αυγούστου 1915:

Οι ενταύθα Έλληνες περιδεείς θεώνται τα γιγνόμενα, προαισθανόμενοι ότι η αυτή ίσως τύχη αναμένει και αυτούς. Διότι προ ολίγων ημερών εψιθυρίζετο μόνον, αλλ' ήδη οι ενταύθα τουρκικοί κύκλοι αναφανδόν πλέον διακηρύτουν ότι τους Αρμενίους θέλουσι ακολουθήσει οι Έλληνες.

 

Δ. Έκθεση του Έλληνα υποπροξένου στη Σαμψούντα, Μ. Αποστολόπουλου της 2ας Ιουλίου 1915:

Η έξωσις των Αρμενίων συνετελέσθη μεινάντων μόνον ευαρίθμων τινων αναπήρων και ασθενών, ιδίως γυναικών και ολίγων γυναικών και παίδων, άτινα έκρυψαν εις τας οικίας των οι χριστιανοί. Επιτόπιος αρχή διά κήρυκος ειδοποίησε ότι πάντες οι κρύπτοντες Αρμενίους οφείλουσι να παραδώσωσι τούτους, άλλως θα απελαθώσι και αυτοί. Μέχρι σήμερον ουδείς συνεμορφώθη προς την πρόσκλησιν ταύτην …

 

ΔΙΩΓΜΟΙ ΠΟΝΤΙΩΝ

 
ΚΕΙΜΕΝΟ 1

 

Επιστολή – έκκληση της Επιτροπείας Ποντίων προς τον Ελευθέριο Βενιζέλο (20 Ιουλίου 1920):

 

Εξοχώτατον Ελευθέριον Βενιζέλον

ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΝ

 

Πανταχόθεν του Πόντου αγγέλονται σφαγαί προκρίτων Ελλήνων, ατιμώσεις Ελληνίδων, ληστείαι και διαρπαγαί Ελληνικών περιουσιών παρά Τουρκικών ορδών και Τουρκικών αρχών.ΣΤΟΠ. Εις Κερασούντα εσφάγησαν δεκαέξ πρόκριτοι, εις Γαλλιαίνην Τραπεζούντος δεκαπέντε προύχοντες και δύο οκταετή παιδία, εις Όφιν εδολοφονήθη Έλλην ιερεύς. ΣΤΟΠ. Εάν κατάστασις αύτη συνεχισθή Ελληνισμός Πόντου εξαφανισθήσεται πριν η διπλωματία προλάβη ασχοληθή περί αυτού. ΣΤΟΠ. Υπείκοντες διαταγάς Υμετέρας Εξοχότητος ουδέν επράξαμεν μέχρι σήμερον προς λήψιν προστατευτικών μέτρων σφαζομένων και ατιμαζομένων αδελφών μας. ΣΤΟΠ. Πεποιθότες προς Υμάς επικαλούμεθα Υμετέραν προσωπικήν παρέμβασιν παρ’ ισχυροίς Συμμάχοις προς κατάπαυσιν εξολοθρευτικού έργου Τούρκων και σωτηρίαν απειλουμένου υπό εξοντώσεων Ποντικού Ελληνισμού παρ’ Υμετέρας μόνον Εξοχότητος ελπίζοντος αποκατάστασίν του ως μη υστερήσαντος εις θυσίας, αίματα ουδενός τμήματος του Ελληνισμού

 

ΕΠΙΤΡΟΠΕΙΑ ΠΟΝΤΙΩΝ

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Τουρκικές μαρτυρίες για τις διώξεις κατά των Ποντίων:

 

Α. Απόσπασμα από το άρθρο του Κώστα Φωτιάδη, «Η γενοκτονία» στο περιοδικό Ιστορικά της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΊΑ, 16/5/2002, σ. 36- 37:

 

Στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση της Άγκυρας ιδιαίτερα ξεχώρισε ο βουλευτής της Σινώπης, Χακί Χαμί μπέης, ο οποίος δυναμικά διαφοροποιήθηκε με τα μέτρα των εκτοπίσεων της κυβέρνησής τους. Στην αγόρευσή του τόνιζε: «Το πρόσωπό μας θα είναι αιώνια κηλιδωμένο εξαιτίας των εκτοπίσεων. Εάν οι εκτοπισμοί γίνονται προκειμένου να δολοφονηθούν ανθρώπινες ψυχές, τότε, κύριοι, αυτό είναι άκρως αποτρόπαιο ζήτημα. Μας κηλιδώνει ενώπιον του σύμπαντος κόσμου. Γιατί τότε η κυβέρνηση δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό της  ... Το είδα με τα δικά μου μάτια. Έχουν γίνει τέτοιες κακότητες, κύριοι, ώστε οι κακότητες που διαπράττουν σήμερα οι υπάλληλοί μας δεν τις διαπράττουν ούτε οι Άγγλοι ...».

Στη συνέχεια, για το ίδιο θέμα πήρε το λόγο ο βουλευτής Κιρσεχίρ, Γιαχγιά Γκαλίπ, ο οποίος είπε: « ... Το ποντιακό ζήτημα είχε αρχίσει πολύ πριν ... Ακούγαμε ότι οι Πόντιοι θα συγκροτήσουν μια οργάνωση, θα συγκροτήσουν μια κυβέρνηση, θα κάμουν αυτό, εκείνο. Αλλά δεν είχαμε ακούσει για την εξαφάνιση του προβλήματος διά μέσου εκτοπίσεων ατόμων ... Κύριοι, να είστε βέβαιοι πως ό,τι κακό έχει αναφυεί, έχει αναφυεί από τις έκτακτες εξουσίες που παρασχέθησαν. Δεν αντιλαμβάνομαι, εκείνο που θα ανορθρώσει μια χώρα είναι οι νόμοι και εκείνο που θα την καταστρέψει η παρανομία. Έκτακτες εξουσίες σημαίνουν απολύτως κατά το κέφι του καθενός να κρεμνά και να σφάζει ανθρώπους, να καταστρέφει πόλεις, να γκρεμίζει τα σπίτια που βρίσκει μπροστά του, να εγκαταλείπει το σύμπαν σε μια καταστροφή. Γιατί τα άτομα που ασχολούνται (με την καταστολή), για να μη δώσουν λογαριασμό για κείνους που κλέβουν, πυρπολούν τα σπίτια ... Απ’ όσους δημιούργησαν το Ποντιακό και από εκείνους που προκάλεσαν το κακό για τον Πόντο, από μας υπήρξαν μεγαλύτερες απώλειες ... Με πρόφαση τον εκτοπισμό των Ποντίων κατέστρεψαν το βιος και τα πράγματα των χωριών ... Θέλω όλοι να είναι μάρτυρες ότι εγώ δεν συμφωνώ για τον εκτοπισμό κανενός. Η εξορία είναι μια βόμβα για τη χώρα. Είναι τρομερό. Πόσα χρόνια μετά θα τα πληρώνουμε ... Τους εγκληματίες να τους επιλέξουν τα δικαστήρια, όπως και τους αθώους.

Στο ίδιο πνεύμα μίλησε και ο βουλευτής της Μερσίνης Σαλαχατίν μπέης: « ... Μήπως είναι αυτή η επιθυμία της Εθνοσυνέλευσης να μην απομείνει κανένας μη μουσουλμάνος, να εξοριστεί και αφανιστεί και ο τελευταίος; Σε μια τέτοια περίπτωση πώς θα ζήσουμε μπροστά στον κόσμο; Και θα μπορέσουμε να σταθούμε; Θα με συγχωρέσετε, αλλά η διευθέτηση αυτού του προβλήματος αποτελεί τον εθνικό μας βίο».

 

Β. Απόσπασμα από το άρθρο του Κώστα Φωτιάδη, «Η γενοκτονία» στο περιοδικό Ιστορικά της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΊΑ, 16/5/2002, σ. 33-34:

 

Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι τα εγκλήματα των κεμαλικών του 1921 παραδέχθηκαν ορισμένα μέλη της ανώτατης οθωμανικής κοινωνίας, τα οποία είχαν άμεσα σχέση με το ζήτημα αυτό. Η σημαντικότερη πολυσέλιδη αναλυτική έκθεση – καταγγελία είανι του Δζεμάλ Νουζχέτ, νομικού συμβούλου του φρουραρχείου της Κωνσταντινούπολης και προέδρου της Εξεταστικής Επιτροπής. Στην έκθεσή του γράφει ...: «Το παρά τα παράλια του Ευξείνου Πόντου Ελληνικόν στοιχείον, ως εργατικόν και κατέχον το εμπόριον εις χείρας του και πλούσιον, ετύγχανε ο σπουδαιότερος παράγων της περιφερείας αύτης.

Ο Μ. Κεμάλ προς διατήρησιν των τσετών έπρεπε όπως ετοιμάση έδαφος δράσεως δι’ αυτούς και ως τοιούτον εύρε το της περιφερείας του Πόντου. Αι γενικαί σφαγαί, αι αρπαγαί και εξοντώσεις εις την περιφέρειαν ταύτην ήρχισαν από τον Φεβρουάριον και διήρκεσαν μέχρι του Αυγούστου. Αι σφαγαί αύται και οι εκτοπισμοί εξετελέσθησαν ημιεπισήμως τη συμμετοχή και στρατιωτικών και πολιτικών υπαλλήλων. Επειδή δε η περιφέρεια αύτη ήτο πολύ εκτενής και πλουσία, εις την καταστροφήν της έλαβον μέρος άτομα εξ όλων των τάξεων.

Αι εξ χιλιάδες των Ελλήνων κατοίκων της Πάφρας αποκλεισθείσαι εντός των εκκλησιών του Σλαμαλίκ, του Σουλού Δερέ, της Παναγίας και του Γκιοκτσέ Σου παρεδόθησαν εις το πυρ, και εντός αυτών εκάησαν όλοι: γέροντες, άνδρες, γυναίκες και παιδία. Ουδείς εσώθη. Μερικαί εκ των γυναικών οδηγήθησαν εις το εσωτερικόν υπό των τσετών και, αφού εσέλγησαν επ’ αυτών, τας εθανάτωσαν.

Αι κινηταί περιουσίαι και τα χρήματα των Ελλήνων κατοίκων της Πάφρας ελεηλατήθησαν. Μετά το φρικώδες τούτο έργον οι τσέται ήλθον εις τον δήμον Αλατσάμ, όπου παρέταξαν εις γραμμήν τους 2.500 χριστιανούς κατοίκους, και παρασύραντες αυτούς εις τους πρόποδας των ορέων, τους εθανάτωσαν όλους. Εκ των 25.000 Ελλήνων της περιφερείας Πάφρας, Αλά-Τσαμ ενενήκοντα τοις εκατόν εξοντώθησαν, οι δε εκτοπισθέντες εθανατώθησαν εις το εσωτερικόν».