ΚΕΙΜΕΝΟ 1 

 

Περιγραφή των οικονομικών της χώρα στις παραμονές του ελληνοτουρκικού πολέμου από σύγχρονο ιστορικό (Πηγή: Βασιλησ Καρδασησ, Αναπλ. Καθηγ. Ιστορίας στο Παν/μιο Κρήτης, Περιοδικό Ιστορικά της εφημερίδας Ελευθεροτυπια, 4/11/1999, σ. 11):

 

 

Στις διαπραγματεύσεις με τους πιστωτές του εξωτερικού που ξεκίνησε η ελληνική πλευρά φάνηκε έντονα η διάθεση των πιστωτών να επιβάλουν εγγυήσεις για τα χρέη. Το Ελληνικό Δημόσιο ήθελε πάση θυσία να αποφύγει την επιβολή ελέγχου, όχι για τίποτε άλλο, αλλά έτσι θα μπορούσε να εξασφαλίσει παράταση του χρόνου καταβολής του χρέους. […]

Αλλά εκείνη την εποχή δεν περίσσευαν στην Αθήνα οι ψύχραιμες και τίμιες φωνές. Η απαίτηση των ξένων δανειστικών ομίλων να εξασφαλίσουν εγγυήσεις στην αποπληρωμή των χρεών, ξεσήκωσε κύμα αντιδράσεων κατά των ξένων. Κυριάρχησε η πεποίθηση ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις βυσσοδομούσαν εναντίον των ελληνικών συμφερόντων, ότι ανέκαθεν επιδίωκαν μια μικρή και ανίσχυρη οικονομικά, στρατιωτικά και πολιτικά Ελλάδα. […]

Μέσα σε αυτό το κλίμα ας μη θεωρήσουμε τυχαία την ταυτόχρονη σχεδόν εμφάνιση της Εθνικής Εταιρείας στο προσκήνιο. Η αδυναμία διαχείρισης της πτώχευσης από τους υπεύθυνους της κυβέρνησης που συνοδευόταν από τη γενική αίσθηση καχεξίας στη διεκδίκηση των "εθνικών" στόχων ήταν το κατάλληλο ασφαλώς έδαφος για την εξάπλωση των ιδεών της Εθνικής Εταιρίας. Ιδού λοιπόν πώς τα οικονομικά κατέληξαν να γίνουν ουσιώδες μέρος του πολιτικού προβλήματος της χώρας.

 

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

 

Ο Γάλλος περιηγητής Henri Turot, ο οποίος πριν την κήρυξη του πολέμου ταξιδεύει στην Κρήτη και την Αθήνα, γράφει (Πηγή: Henri Turot, H Kρητική επανάσταση και ο Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897, Ειρμός 1991, σ. 116 – 117):

 

"Να 'μαι πάλι πίσω στην Αθήνα. Πάντα η ίδια αναστάτωση, ο ίδιος ενθουσια-σμός. Στην πλατεία Συντάγματος είναι συγκεντρωμένες επί μονίμου βάσεως ομάδες ανθρώπων που σχολιάζουν ατελείωτα το τελεσίγραφο των Μεγάλων Δυνάμεων και την απάντηση της Ελληνικής Κυβέρνησης. Δεν θα υποχωρήσουμε παρά μόνο με τη βία, λένε οι πιο μετριοπαθείς … Πρέπει να κηρύξουμε αμέσως πόλεμο, απαιτούν οι θερμόαιμοι. Να αρχίσουμε τις εχθροπραξίες στη Μακεδονία και να πάρουμε τα Γιάννενα από την Αλβανία. Για να κάνεις μια ήρεμη συζήτηση πρέπει να απευθυνθείς στον κόσμο των επισήμων. Βέβαια και οι υπουργοί έχουν παρασυρθεί από την πίεση της κοινής γνώμης, αλλά προσπαθούν κάπως να συγκρατήσουν τη γενική παραφορά".

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

 

Σύμφωνα με την περιγραφή του αυτόπτη μάρτυρα Henri Turot, υπό τη σκέπη της Εταιρείας οργανώνεται ένα μεγάλο κύμα φλογερών εθελοντών που κατακλύζουν την Αθήνα (Πηγή: Henri Turot, H Kρητική επανάσταση και ο Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897, Ειρμός 1991, σ. 121 – 122):

 

"'Ερχονται από την Αλεξάνδρεια, τη Σμύρνη, τη Θεσσαλονίκη, τη Φιλιππούπολη, τον Πύργο, τη Βάρνα. Κι έτσι στους δρόμους της Αθήνας διασταυρώνονται οι πιο ποικίλες ενδυμασίες, δημιουργώντας μια πολύ γραφική εντύπωση. 'Ολος αυτός ο κόσμος παρελεύνει με σημαίες και μουσικές στην κεφαλή κάθε πομπής, ακολουθούμενος από διαδηλωτές που παραληρούν από πατριωτισμό. Το πιο μεγαλειώδες συλλαλητήριο γίνεται το βράδυ, που αναχωρεί για το μέτωπο το πρώτο Σύνταγμα με διοικητή του το διάδοχο του θρόνου. Σ' όλο το μήκος της λεωφόρου Κηφισίας, ένα πυκνό πλήθος επευφημεί με φρενίτιδα τους στρατιώτες που παρελαύνουν μέσα στις εκτυφλωτικές λάμψεις των βεγγαλικών. Στα παράθυρα και στα μπαλκόνια, άντρες και γυναίκες κουνούν σημαίες, ψάλλοντας με ουρλιαχτά πατριωτικά τραγούδια. Και οι στρατιώτες απαντούν με "ζήτω" και πυροβολισμούς στον αέρα".

 

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 4

 

Η κατάσταση λίγο πριν από τον πόλεμο περιγράφεται από τον ιστορικό Γιάννη Κορδάτο (Πηγή: Ιωαννησ Κορδατος, Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας, Τ. Δ, σ. 605):

 

"Πόλεμος! Ηκούετο απ' άκρον εις άκρον της Ελλάδος. Ο πληθυσμός της χώρας είχε πάθει από ομαδικήν παραφροσύνην.

'Ενας λαός αθώος είχε κουρδισθεί δωρεάν και εσύρετο εις μίαν ήτταν εκ των προτέρον βεβαίαν. Ψυχραιμία και λογική πουθενά! Εχαρακτηρίζετο ως προδότης πας όστις ήτο εναντίον του πολέμου!"

 

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 5

 

Ο έφεδρος ανθυπολοχαγός από το Ξυλόκαστρο Γεώργιος Μαστέλλος έγραφε για τον πόλεμο στις 3  Ιουνίου 1897 στο ημερολόγιό του (Πηγή: Γεωργιος Μαστελλοσ, Απομνημονεύματα 1897, Αθήνα 1994, σ. 38):

 

 

"Εξ όσων δε ιδίοις όμμασιν αντελήφθην και εξ όσων ήκουσα παρ' αξιωματικών εις άλλα μέρη λαβόντων μέρος αποφαίνομαι ως εξής: ότι ο στρατός έδειξε με-γίστην αντοχήν και θάρρος, ότι ανώτεροι αξιωματικοί δεν υπάρχουσιν, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, ότι η Ελλάς δεν ηττήθη αλλ' έγινε θύμα της υστεροβου-λίας Κυβερνήσεων και Αρχηγείου. Ενόμιζον ότι δεν θα γίνει πόλεμος, και την επιστρατείαν εκάλεσαν ένεκεν του αναβρασμού των Ελλήνων και ιδία της αισχράς Εθνικής Εταιρείας, αφού δε η Τουρκία εκήρυξεν τον πόλεμον, ήρχισαν οι υποχωρήσεις νομίζοντες και περιμένοντες από στιγμής εις στιγμήν την επέμβασιν των δυνάμεων, αλλ' ηπατήθησαν οι αισχροί".

 

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 6

 

Επιστολή προς τον Π. Δαγκλή στις 7 - 12 - 1896. Συγγραφέας πιθανότατα ο πρόεδρος της Εθνικής Εταιρείας, ο Σπυρίδων Λάμπρου (Πηγή: Ιστορικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη, "Αρχείο Στρατηγού Δαγκλή"):

 

 

"Η επιτροπή αυτή θέλει αναλάβει την φροντίδα της προμήθειας όπλων και πολεμοφοδίων χρησίμων τη εταιρια, της καταλλήλου αποβιβάσεως και αποθηκεύσεως αυτών, παρέχει δ' αυτώ το δικαίωμα να προβαίνει εις διαπραγματεύσεις και να κλείει συμφωνίας μετά των καταλλήλων προμηθευτών".

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 7

 

Περιγραφή της υποχώρησης του ελληνικού στρατού και της προέλασης των Τούρκων από τον τύπο της εποχής (Πηγή: Εφημερίδα "Όλυμπος", Λάρισα, φ. 1, 17.6.1898, σ.1):

 

Ούτε λίθος επί λίθου κατά την κυριολεκτικήν έκφρασιν δεν απέμεινε, τα πάντα ανεστάτωσε και παρέσειρε το σάρωθρον του εχθρού ενσπείραντος τον τρόμον και την ερήμωσιν, οπουδήποτε της θεσσαλικής γης και αν επάτησε τον καταστρεπτικόν αυτού πόδα. Λύπην αλγεινήν γεννά εν ημίν η επελθούσα κατάστασις, και η εθνική ημών φιλοτιμία τιτρώσκεται εις τα καίρια, όταν αναλογιζώμεθα ότι εξέφυγον των χειρών ημών προσκαίρως απραγματοποίητοι οι προαιώνιοι πόθοι του Ελληνισμού, και τα εθνικά ημών ιδεώδη δεν προσέλαβον την προσδοκώμενην πραγματικήν ενσάρκωσιν εν τω τελευταίω πολέμω.

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 8

 

Στοιχεία για το ρόλο του διαδόχου Κωνσταντίνου στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897:

 

Α. Εκτίμηση των δυνατοτήτων του στρατού από το διάδοχο Κωνσταντίνο (Πηγή: Έκθεσις της Α.Β. Υψηλότητος του διαδόχου επί των πεπραγμένων του στρατού Θεσσαλίας κατά την εκστρατείαν του 1897 υποβληθείσαν εις το Υπουργείο των Στρατιωτικών, Αθήναι 1898, σ. 45):

 

Ο στρατός ούτος δεν ήτο εις θέσιν όχι μόνον να εκτελέση επίθεσιν σοβαράν και αποτελεσματικήν, αλλ' ουδέ άμυναν τελεσφόρον να προτάξη προς ανακοπήν της πορείας του εχθρού. Άνευ συνοχής, άνευ ηθικής δυνάμεως και δεούσης ασκήσεως, δεν ηδύνατο να εκτελέση ελιγμούς μάχης και τακτικάς πορείας.

 

Β. Στις 12 Απριλίου ο υπουργός των Στρατιωτικών Μεταξάς τηλεγραφεί στον Κωνσταντίνο, ο οποίος απαντά (Πηγή: Αρχείο Δ/Σ, Φ. 1705/Α, σ. 385 και Αρχείο Δ/Σ, Φ. 1704/Α/1, σ. 283):

 

"Αναφέρατε εν γένει κατάστασιν στρατού υπό ηθικήν τε και υλικήν έποψιν".

 

"Αγνοώ την κλείδα. Αδύνατος ανάγνωσις τηλεγραφήματος".

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 9

 

Απώλειες Ελλήνων και Τούρκων 1897 (Πηγή: Γ.Ε.Σ. - Δ.Ι.Σ.)

 

 

Σώμα

 

Ελλάδα

 

Τουρκία

Αξιωματικοί

Οπλίτες

Αξιωματικοί

Οπλίτες

 

Φονευθέντες

 

32

640

52

1.059

Τραυματίες

 

98

2.383

91

3.238

Αιχμάλωτοι (από άλλες αιτίες)

1

252

1

15

Τραυματίες (από άλλες αιτίες)

5

337

-

-

ΣΥΝΟΛΟ

 

136

3.612

144

4.312

Γενικό σύνολο

 

 

3.748

 

4.456